Thursday 18 October 2018

‘Rajgati” creates the consciousness of changing the ‘political scenario’


2nd October, 2018 was well spent by watching a play Rajgati at Shivaji Mandir , written & directed by Manjul Bhardwaj ,  Initiator & practitioner of  Theatre of Relevance philosophy.

The play ” Rajgati ” very beautifully recreated the pre independence fighting for freedom struggle  & post-independence happenings in chronological order to show the deteriorated state of affairs in AZAD India. During freedom struggle each and every Indian fought against the Goras & their only agenda was to free the country from the clutches of Britishers. The people …. Men, women, young boys & young girls of all religion/caste & strata fought equally to achieve the common goal. Then how cum today the country stands divided into man, woman, different religions, castes fighting against each other.
It is really sad that generation today cannot differentiate between Bhagat Singh, Gandhi ji & B.R. Ambedkar. It is then understood that they don’t know the who’s who of the country’s freedom fighters & what roles did they play in freedom struggle against Britishers. Who is Karl Marx?  Why Understanding of his theory is important. Is Karl Marx relevant today? Is this the time to review the implementation of his theory to improve socio -economic situation of the country or world?



India was always an agricultural based country. So lot could have been done if right policies were introduced. Farmers are going hungry inspite of having their own farms. The play highlights the plight of farmers. How globalization is a conspiracy against Indian farmers, youth & development.  Generations passed by without jobs. Literacy levels dropped & moral values eroded.

What is patriotism???? Is the most asked n confused question!!!

The women empowerment needs to be redefined now and after 72 years of being independence, women face the worst….  lack of opportunities, rapes, violence & still economically dependent.

Is this the India, we fought for, for so many years & suffered!

This 90 minutes play is very well written & directed, will help today’s generation to understand the political journey of 72 years of free India from time to time, changes & changing faces of the politicians & the politics.

The cast Ashwini Nandedkar, Sayali Pawaskar, Komal Khamkar,Yogini Chowk, Tushar,Swati Hrushikesh Patil, Prasad Khamkar,Priyanka Kamble & Sachin Gadekar were very energetic throughout the play and these  young performers so good in memorizing the lines and delivering range of characters at ease were in sync with the director’s vision.

The format of the play is not stuck with rudiments of typical theatrics & enables it to perform anywhere.

I am sure Manjul Bhardwaj will take this political reformative play to the Young generation, student’s community & create awareness for rightful thinking about Politics to save the idea of India!!!
Audience Review by:  -Sangita Kheora Thakur






Sunday 7 October 2018

रंगचिंतक मंजुल भारद्वाज यांचे " राजगति " हे नाटक माझ्या मनातील अवस्थेचे बोलके स्वरूप वाटले .....विरेंद्र गुल्हाणे



२ ऑक्टोबर २०१८ च्या आधी माझ्या आयुष्यात अनेक वर्षे गांधी जयंती व लाल बहादूर शास्त्री यांच्या जयंत्या बघितल्या परंतु या वर्षीचा अनुभव काही निराळाच होता . बऱ्याच वर्षापासून समाजात असलेली विषमता याबाबत मनामध्ये बरीच खदखद आहे . " राजगति " हे नाटक या माझ्या मनातील अवस्थेचे बोलके स्वरूप वाटले . मी पन्नास टक्के कर्णबाधित असून सुद्धा ,सर्व रंगकर्मींनी त्यांच्या अभिनयाच्या जोरावर त्यांचा आशय माझ्या पर्यंत पोहचला.


आयुष्यात खुप कमी प्रसंग आले की जिथे मी भावुक झालो . नाट्यगृहातील हे नव्वद मिनिटे त्या प्रसंगामध्ये समाविष्ट झालो. या नव्वद मिनिटाला प्रत्येक क्षण हा अंतर्मुख करणारा होता. मनातील खदखद दृश्यरूपाने समोर दिसत होती. परंतू मार्क्सच्या अर्धवट सिद्धांताप्रमाणे अनेक प्रश्न अनुत्तरित राहिली.याबाबत सखोल चिंतनाची व मार्गदर्शनाची गरज मनाला भेडसावू लागली . 
" राजागति " नाटक सादर करण्यामागची आपली भावना व हेतू साध्य झाले पुढील वाटचालीस अनेक शुभेच्छा !




विरेंद्र गुल्हाणे





Friday 5 October 2018

संविधानिक व्यवस्था निर्माणासाठी राजनैतिक परीदृश्य बदलण्याची चेतना प्रेक्षकांमध्ये जागवते मंजुल भारद्वाज लिखित व दिग्दर्शित नाटक "राजगति" - कुसुम त्रिपाठी (प्रखर नारीवादी आणि सांस्कृतिक आंदोलनांची अध्येता)



2 ऑक्टोबर ला मी शिवाजी नाटय मंदिर दादर येथे, मंजुल भारद्वाज लिखित आणि दिग्दर्शित नाटक "राजगति" पाहायला गेले.
"थिएटर ऑफ रेलवन्स" रंगदर्शनाचे नाटक "राजगति"
समता..न्याय..मानवता आणि संविधानिक व्यवस्था निर्माणासाठी राजनैतिक परीदृश्य बदलण्याची चेतना प्रेक्षकांमध्ये जागवते. 90 मिनिटे हे नाटक प्रेक्षकांना उत्तेजित आणि उद्वेलीत करते. सामान्य माणसाला विचार करण्यास प्रेरित करते. 

नाटक देशातील सामान्य माणसापासून सुरू होते, शेतकरी, विद्यार्थी, कामगार, महिला..सर्व वर्गातील लोकं राजनीतीला वाईट म्हणतात आणि सर्व राजनीती पासून दूर राहण्याची गोष्ट करतात. सामान्य व्यक्ती लोकशाहीचा अर्थच समजून घेत नाही, सामान्य जनतेला ठाऊक नाही त्यांच्या एका मताने सरकार बनते. मंजुल यांनी नाटकात स्वातंत्र्याच्या आधीचा काळ आणि स्वातंत्र्या नंतरची सद्य स्थिती अगदी वाखाणण्याजोगी दर्शवली आहे. मंजुल यांनी चार धारा म्हणजे गांधी, भगत, आंबेडकर आणि कार्ल मार्क्स यांच्या आंदोलनांना दाखवले आहे. देश स्वतंत्र होतो, अहिंसा..शांती...न्याय...समता या आधारांवर आणि संविधानिक व्यवस्थेच्या आधारावर देश पुढे वाटचाल करतो. नंतर 90 च्या दशकात देशात मंडल... कमंडल...व भूमंडल ची राजनीती चालवली जाते.

मुळात देशात रोजगारच नाहीत आणि स्वर्ण वर्णीय युवा समजतात की आरक्षणा मुळे आम्ही बेरोजगार आहोत. या मुद्यावरून दोन समुदायात दंगल होते आणि याच दरम्यान भूमंडलीकरण सरकारी नोकऱ्या कमी करत आहे. गिरण्या - कारखाने बंद केले जात आहेत, शेतकरी विरोधात नीती लागू केल्या जात आहेत. या सगळ्यात दलित समुदाय (राजनीती) विस्कळीत होतो, कम्युनिस्ट पक्षाचे अयशस्वी होणे, जनतेचा मोहभंग... भूमंडलीकरणाच्या नफा आणि नफा यावर आधारित अर्थ व्यवस्थेने उपभोक्तावादी संस्कृतीला जन्म दिला, परिणाम स्वरूप कामगार, शेतकरी यांचे शोषण, 
महिलांवर अत्याचार वाढणे, बलात्कार वाढणे... एका बाजूला महिलांना विश्व सुंदरी बनवायचे तर दुसऱ्या बाजूला 'बेटी बचाव बेटी पढ़ाओ' असा तथाकथित नारा... शेतकऱ्यांची आत्महत्या...सरकार ची हुकूमशाही मनोवृत्ती..लूट-खसोट वर आधारित अर्थतन्त्र...लोकतंत्राचा गळा दाबला जात आहे.
या सगळ्यांमध्ये जनतेला लोकतांत्रिक अधिकाऱ्यांचे सकारात्मक उपयोग करण्याचे मार्गदर्शन केले आहे. 
सगळे कलाकार अश्विनी नांदेडकर, योगिनी चौक, सायली पावसकर, कोमल खामकर, तुषार म्हस्के, स्वाति वाघ, हृषिकेश पाटिल, प्रियंका कांबळे, प्रसाद खामकर आणि सचिन गाडेकर यांनी उत्कृष्ट रित्या आपली जबाबदारी निभावली आहे. 
मंजुल भारद्वाज यांचे मनःपूर्वक आभार आणि अभिनंदन !


कुसुम त्रिपाठी 

(प्रखर नारीवादी आणि सांस्कृतिक आंदोलनांची अध्येता)

Thursday 4 October 2018

बाबासाहेब फक्त स्मारकापर्यंत मर्यादित नाहीत ...तुषार म्हस्के

माननीय फडणवीस साहेब आपण भाषणात काय बोलत आहात याचं थोडं तरी भान ठेवा ...डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी कधीही राज्य , देश गहाण ठेवण्याची गोष्ट केली नाही. आपण तर , बाबासाहेबांच्या स्मारकासाठी राज्य गहाण ठेवण्याची भाषा वापरता ... बाबासाहेब  आंबेडकरांनी कधीही स्वतः ची वाहवा आणि अस्मिता उंचावण्यासाठी राज्य गहाण ठेवण्याची भाषा वापरली नाही... मात्र , आपल्या बोलण्यामध्ये एवढंच दिसत आहे. 


सामान्य जनतेची मन जिंकण्यासाठी आपण आपल्या मनाला वाटेल ते शब्द बोलता ... ज्या व्यक्तीने संविधान सम्मत देश निर्माण करण्यासाठी ... संविधानाची निर्मिती केली ... ते काही राज्य गहाण ठेवून आपले स्मारक बांधण्यासाठी नाही... हो, आम्हांला बाबासाहेब आंबेडकरांचा आदर आहे ... कारण, त्यांना आम्ही विचार मानतो... न्यायसंगत व्यवस्था , संविधान सम्मत व्यवस्था निर्माण करण्यासाठी आंबेडकरांनी काळाला बांधले आणि संविधान देशासाठी दिले ... जन्माच्या संयोगाला आवाहन करून त्यांनी जातीभेद संपवला ...बाबासाहेब फक्त स्मारकापर्यंत मर्यादित नाहीत .. ते प्रत्येक भारतामध्ये राहणाऱ्या व्यक्तीच्या मनात विचारातून जिवन्त राहणे गरजेचे आहे... तुम्ही स्मारक कितीही बनवा त्याच्यात आम्हांला वाद नाही ... फक्त लोकांचे मन आकर्षित करण्यासाठी आपण ज्या शब्दांचा उपयोग करत आहात. ते बाबासाहेब आंबेकरांच्या विचारधारणेच्या विरुद्व आहे... बाबासाहेबांनी गुलामगिरी संपवली आणि प्रत्येक शोषित व्यक्तीला त्याच्या मनात मान ,सन्मान मिळवून दिला ... आपण , पुन्हा महाराष्ट्र्र गहाण ठेवू अशी भाषा वापरता तेही बाबासाहेबांचा नाव घेऊन ते पुन्हा गुलामगिरीत घेऊन जाण्यासारखे आहेत ... 
कोणताही राजकीय नेता ज्याने देशासाठी आपलं जीवन अर्पण केलं . ते केवळ त्यांचे स्मारक निर्माण व्हावेत म्हणून नाही तर समाजामध्ये असणारा भेद संपावा  आणि एक आदर्श समाज आणि व्यवस्था निर्माण व्हावी. त्यामुळे, प्रत्येक ठिकाणी आपली प्रसिद्धी व्हावी म्हणून जे आपण भाषण करत आहात त्याच्यात आम्हांला विरोध नाही . पण, त्या राजकीय चरित्राच्या विचारांच्या विरुद्ध असू नये.  आता याचा जनतेनेही जरा विचार करावा . 
राजकारण , कधीही वाईट नसते ...राजकीय व्यक्ती आपली जबाबदारी आणि विचारधारा यांना विसरून स्वहितासाठी भाषण करून वाहवा  मिळवतात ... आणि राजकारण, त्यात घाण होत जाते . आता , वेळ आली आहे जनतेने राजकीय व्यक्तींना प्रश्न विचारण्याची ... 
जनहितार्थ जारी ... 

तुषार म्हस्के 

Monday 1 October 2018

सुप्रसिद्ध रंग चिन्तक मंजुल भारद्वाज का नाटक “राजगति” 2 अक्टूबर,2018,मंगलवार सुबह 11 बजे “शिवाजी नाट्य मंदिर” में मंचित होगा!



“थिएटर ऑफ रेलेवन्स” अभ्यासक एवम् शुभचिन्तक आयोजित नाटक “राजगति” 2 अक्टूबर,2018,मंगलवार सुबह 11 बजे “शिवाजी नाट्य मंदिर” दादर(पश्चिम), मुंबई में मंचित होगा! सुप्रसिद्ध रंग चिन्तक मंजुल भारद्वाज लिखित और निर्देशित नाटक “राजगति” समता,न्याय,मानवता और संवैधानिक व्यवस्था के निर्माण के लिए ‘राजनैतिक परिदृश्य’ को बदलने की चेतना जगाता है,जिससे आत्महीनता के भाव को ध्वस्त कर ‘आत्मबल’ से प्रेरित ‘राजनैतिक नेतृत्व’ का निर्माण हो।“

कब : 2 अक्टूबर,2018,मंगलवार सुबह 11 बजे

कहाँ : “शिवाजी नाट्य मंदिर”, दादर(पश्चिम), मुंबई

कलाकार:अश्विनी नांदेडकर, योगिनी चौक, सायली पावसकर, कोमल खामकर, तुषार म्हस्के ,स्वाति वाघ एवम् अन्य कलाकार।

अवधि :120 मिनट



नाटक 'राजगति', : “नाटक राजगति ‘सत्ता, व्यवस्था, राजनैतिक चरित्र और राजनीति’ की गति है. राजनीति को पवित्र नीति मानता है.राजनीति गंदी नहीं है के भ्रम को तोड़कर राजनीति में जन सहभागिता की अपील करता है. ‘मेरा राजनीति से क्या लेना देना’ आम जन की इस अवधारणा को दिशा देता. आम जन लोकतन्त्र का प्रहरी है. प्रहरी है तो आम जन का सीधे सीधे राजनीति से सम्बन्ध है.समता,न्याय,मानवता और संवैधानिक व्यवस्था के निर्माण के लिए ‘राजनैतिक परिदृश्य’ को बदलने की चेतना जगाता है,जिससे आत्महीनता के भाव को ध्वस्त कर ‘आत्मबल’ से प्रेरित ‘राजनैतिक नेतृत्व’ का निर्माण हो।“


नाटक “राजगति” क्यों ?

हमारा जीवन हर पल ‘राजनीति’ से प्रभावित और संचालित होता है पर एक ‘सभ्य’ नागरिक होने के नाते हम केवल अपने ‘मत का दान’ कर अपनी राजनैतिक भूमिका से मुक्त हो जाते हैं और हर पल ‘राजनीति’ को कोसते हैं ...और अपना ‘मानस’ बना बैठे हैं की राजनीति ‘गंदी’ है ..कीचड़ है ...हम सभ्य हैं ‘राजनीति हमारा कार्य नहीं है ... जब जनता ईमानदार हो तो उस देश की लोकतान्त्रिक ‘राजनैतिक’ व्यवस्था कैसे भ्रष्ट हो सकती है ? .... आओ अब ज़रा सोचें की क्या बिना ‘राजनैतिक’ प्रकिया के विश्व का सबसे बड़ा ‘लोकतंत्र’ चल सकता है ... नहीं चल सकता ... और जब ‘सभ्य’ नागरिक उसे नहीं चलायेंगें तो ... बूरे लोग सत्ता पर काबिज़ हो जायेगें ...और वही हो रहा है ... आओ ‘एक पल विचार करें ... की क्या वाकई राजनीति ‘गंदी’ है ..या हम उसमें सहभाग नहीं लेकर उसे ‘गंदा’ बना रहे हैं हम सब अपेक्षा करते हैं की ‘गांधी , भगत सिंह , सावित्री और लक्ष्मी बाई’ इस देश में पैदा तो हों पर मेरे घर में नहीं ... आओ इस पर मनन करें और ‘राजनैतिक व्यवस्था’ को शुद्ध और सार्थक बनाएं ! समता,न्याय,मानवता और संवैधानिक व्यवस्था के निर्माण के लिए ‘राजनैतिक परिदृश्य’ को बदलने की चेतना को जगाएं ,ताकि आत्महीनता का भाव ध्वस्त हो और ‘आत्मबल’ से प्रेरित ‘राजनैतिक नेतृत्व’ का निर्माण हो।

“थिएटर ऑफ रेलेवन्स” नाट्य दर्शन विगत 26 वर्षों से फासीवादी ताकतों से जूझ रहा है । भूमंडलीकरण और फासीवादी ताकतें ‘स्वराज और समता’ के विचार को ध्वस्त कर समाज में विकार पैदा करती हैं जिससे पूरा समाज ‘आत्महीनता’ से ग्रसित होकर हिंसा से लैस हो जाता है. हिंसा मानवता को नष्ट करती है और मनुष्य में ‘इंसानियत’ का भाव जगाती है कला. कला जो मनुष्य को मनुष्यता का बोध कराए...कला जो मनुष्य को इंसान बनाए! “थिएटर ऑफ़ रेलेवंस”... एक चौथाई सदी यानी 26 वर्षों से सतत सरकारी, गैर सरकारी, कॉर्पोरेटफंडिंग या किसी भी देशी विदेशी अनुदान से परे. सरकार के 300 से 1000 करोड़ के अनुमानित संस्कृति संवर्धन बजट के बरक्स ‘दर्शक’ सहभागिता पर खड़ा है हमारा रंग आन्दोलन.. मुंबई से मणिपुर तक!

लेखक –निर्देशक : 


रंग चिन्तक मंजुल भारद्वाज रंग दर्शन थिएटर ऑफ रेलेवेंस' के सर्जक व प्रयोगकर्त्ता हैं, जो राष्ट्रीय चुनौतियों को न सिर्फ स्वीकार करते हैं, बल्कि अपने नाट्य सिद्धांत "थिएटर आफ रेलेवेंस" के माध्यम से वह राष्ट्रीय एजेंडा भी तय करते हैं। 28 से अधिक नाटकों का लेखन—निर्देशन तथा अभिनेता के रूप में 16000 से ज्यादा बार राष्ट्रीय और अन्तरराष्ट्रीय मंचों पर अपनी उपस्थिति दर्ज करा चुके हैं!

दर्शक सहयोग और सहभागिता से आयोजित इस मंचन में आपके  सक्रिय सहयोग और सहभागिता की अपेक्षा !


                           विस्तृत जानकारी के लिए सम्पर्क :9820391859/etftor@gmail.com